Verschillende mensen hebben mij recent gevraagd hoe het nu verlopen is op het kerstfeest met mijn familie. Of ik nu echt die persoon heb aangesproken, die nicht van mij die op het vorige feest zo veelzeggend niet met mij had gepraat en naast mij had gekeken, dat het opviel. Want dat ze dat gedaan had, had ik als spreker verteld aan de aanwezigen, die avond over ‘Transfobie Geweldloos Overwinnen’ in december in de Peperfabriek. En dat ik ernaar verlangde om gezien te worden als wie ik ben, en samen met mijn familie in verbondenheid feest wou vieren. En als dat niet zou kunnen, dan zou ik misschien wel eens een hartig woordje spreken met mijn nicht…
Misschien denk je als je dit leest iets als wohoo, Lena, ben je niet een tikkeltje te stoer aan het doen? Of misschien word je bezorgd dat er een conflict zou ontstaan zijn op ons kerstfeest. Die kans bestond zeker, namelijk indien ik mijn ongenoegen over niet gezien worden zou uiten met boosheid. De meeste mensen zouden in deze situatie grofweg twee mogelijke opties zien, namelijk reageren met boosheid, ofwel zwijgen en niets doen. In het eerste geval is het waarschijnlijke gevolg dat er ruzie ontstaat, in het laatste is het de persoon die zwijgt die wellicht met frustraties blijft zitten. Het lijkt wel alsof er altijd een rekening dient betaald te worden, wat je ook doet.
Gelukkig bestaat er nog een derde optie, en die noem ik geweldloosheid. Als je kiest voor geweldloosheid vermijd je om jezelf geweld aan te doen door te zwijgen, maar ook mogelijk geweld tegen de ander door boos te worden. Geweldloos communiceren betekent: vanuit een zekere innerlijke rust op zoek gaan naar a) wat ik nu nodig heb, b) wat jij nu nodig hebt en c) wat wij hier kunnen doen om allebei tevreden te zijn. Dat lijkt misschien moeilijk, maar in werkelijkheid is het gemakkelijker dan je denkt. Iedereen, zelfs een kind, kan leren geweldloos te communiceren. Het mooie is dat je onmiddellijk de effecten ervan merkt. Zelfs als beginner kun je vaststellen hoe ontwapenend en verbindend het is, en hoe doeltreffend je communicatie ermee wordt. In plaats van een situatie van verlies (zwijgen, je onderwerpen) of van verlies-verlies (ruzie maken) kies je met geweldloze communicatie voor niets minder dan een win-win.
Maar hoe zat dat dan met die nicht van me, op dat kerstfeest? Waar was die win-win dan? Heb je überhaupt wel iets gezegd tegen haar, hoor ik je al vragen. In alle eerlijkheid kan ik je antwoorden: jazeker, ik heb iets tegen haar gezegd. Maar het had niets te maken met transgender zijn of met gezien en aanvaard worden. Het waren gewone, vriendelijke woorden die mensen tegen elkaar zeggen op familiefeestjes – hallo, beste wensen, guur weer hé, wil je een glaasje bubbels? Mijn nicht antwoordde met datzelfde soort woorden, genoeg voor mij om me gezien te weten, en daar bleef het bij. Heb ik dan ingeslikt wat ik wou zeggen, en daarna met de frustratie blijven zitten? Helemaal niet. Er was namelijk geen reden voor mij om dat gesprek aan te gaan. Want wat ik wou, was weten dat ik erbij hoor, en met mijn familie ons samenzijn vieren – en dat is wat mij betreft ook zo gebeurd.
Als ik hierop terugblik, dan realiseer ik me hoe belangrijk het voor mij was om te beseffen wat ik nodig had op het kerstfeest, namelijk gezien worden, erbij horen en vieren. Ik was er klaar voor om een verbindend gesprek aan te gaan als ik gewaar zou worden dat die behoeften onvervuld zouden blijven. Die houding gaf mij zelfvertrouwen en openheid. Vermoedelijk heb ik dat ook uitgestraald. Misschien ook heeft mijn nicht een ontwikkeling doorgemaakt. Communicatie is iets dat niet alleen via woorden verloopt, maar ook via blikken, houdingen, intonaties en wat er zoal in de lucht hangt.
Misschien denk je nu zoiets als Oh, maar mijn familie die is veel erger, daar is geen geweldloze communicatie tegen opgewassen. Of misschien vierde je helemaal geen kerst met je familie, of was er iemand betekenisvol afwezig op het feest. Of je nu zelf trans of non-binair bent, of een naaste, en of je je daar nu prettig of bezorgd bij voelt: met geweldloos communiceren kan je verbinding bevorderen, en tegenstellingen transformeren.
Als dat jou blij maakt, schrijf je dan in voor de workshop ‘Een weg naar aanvaarding’ van 15 februari, waar je dit op korte tijd doeltreffend leert toepassen. In de voormiddag leer je de basisbeginselen. In de namiddag gaan we dan echt aan de slag met geweldloos communiceren. Als je wenst, kun je daarbij oefenen aan de hand van je eigen concrete situatie – bijvoorbeeld als je diepgaander wil praten met je partner of familielid over genderidentiteit, of als je (mee) een coming-out plant, of… vul maar in. Alles in verband met transgender zijn is bespreekbaar. De workshop is een safe space waar discretie en respect voorop staan.
Comments